Blog Eljo Morpurgo: Nederlands-Indië

Ook dit jaar herdenken we in Nederland de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. We lezen de namen van de 103.124 mensen die door de Duitsers werden afgevoerd en niet meer terugkeerden. Het is een dubbel gevoel: aan de ene kant wil je er niet aan denken, maar aan de andere kant is het belangrijk om deze herinneringen levend te houden.

Een week lang, dag en nacht, worden de namen in alfabetische volgorde opgelezen. Iedereen kan zich opgeven om een deel te lezen, bijvoorbeeld namen van familieleden. Elk deel duurt tien minuten. Tijdens jouw beurt lees je niet alleen bekende, maar ook onbekende namen – een eervolle, maar emotioneel zware taak.

Ook mijn familie is afgevoerd. Niet iedereen is teruggekomen, en elk jaar worden hun namen opgelezen. Maar de oorlog trof mijn familie niet alleen in Europa. Mijn opa was soldaat in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en bracht zijn leven door in Nederlands-Indië, in dienst van Nederland. Hij maakte de laatste jaren van de 350 jaar koloniale overheersing mee en moest daar "orde handhaven" in een land dat Nederland als het zijne beschouwde.

Toen ook daar de oorlog uitbrak, belandden mijn opa, oma, vader, oom en tante in Japanse concentratiekampen. Veel mensen denken dat de Tweede Wereldoorlog zich alleen in Europa afspeelde, maar dat is niet waar. Oorlog kent geen grenzen. En zo kun je familie verliezen in verschillende conflicten, verspreid over de wereld.

Deze gebeurtenissen hebben diepe sporen achtergelaten in mijn opvoeding, jeugd en verdere leven. Niet alleen bij mij, maar ook bij veel anderen van mijn generatie – de zogenoemde tweede generatie. Het trauma van de oorlog is vaak doorgegeven van ouders op kinderen, en dat blijft voelbaar.

In een wereld die de afgelopen jaren ingrijpend verandert, is het belangrijk dat we blijven herdenken. Oorlogen zoals die van Rusland met Oekraïne, Israël en Palestina, en conflicten in landen als Soedan, Syrië, de Democratische Republiek Congo, Haïti, Myanmar, Burkina Faso, Mali, Niger en Afghanistan zorgen nog steeds voor immense schade. Mensen lijden onder honger, armoede, geweld en vaak trauma en miljoenen zijn ook vandaag op de vlucht.

Met deze column wil ik benadrukken dat oorlog niet ophoudt wanneer de wapens zwijgen. Het trauma leeft voort, soms generaties lang. We moeten niet alleen denken aan hen die direct slachtoffer zijn, maar ook aan de tweede en derde generaties die ongewild de erfenis van oorlog met zich meedragen.

Daarom is het van belang om te blijven herdenken. Denk aan de slachtoffers en aan de mensen die vandaag de dag nog altijd worstelen met de gevolgen van oorlog. Herdenkingsmomenten zoals het namen lezen, 4 en 5 mei en 15 augustus zijn niet alleen een eerbetoon, maar ook een oproep tot bewustwording en respect voor hen die nog altijd de nasleep van oorlog dragen.

Geniet van elkaar en van het leven.
Eljo Morpurgo