Coronapandemie en inflatie leiden tot grotere schuldhulpvraag

Door de coronapandemie groeide het aantal mensen dat kans heeft op problematische schulden. Ook de hoge inflatie, met name de stijgende energieprijzen, zorgt ervoor dat mensen sneller in de financiële problemen kunnen raken. Gemeenten moeten zich hierop voorbereiden, blijkt uit twee recente onderzoeken.

De branchevereniging voor schuldhulpverlening, beschermingsbewind en sociaal bankieren, het NVVK, heeft hiernaar onderzoek laten doen. De groep die kans maakt om in een problematische schuldsituatie terecht te komen telt tussen de 17.000 en 130.000 mensen. Door de coronapandemie en economische en politieke ontwikkelingen kan de hulpvraag vanuit deze groep met maximaal twintig procent toenemen. Die conclusie trekt SEO Economisch Onderzoek, dat het onderzoek voor het NVVK uitvoerde.

In hoeverre de hulpvraag daadwerkelijk groeit, hangt onder andere af van het economische herstel na corona. Ook hangt het samen met de mate waarin de groep die het eerst getroffen is door de pandemie, de weg vindt naar schuldhulp. Op dit moment worden er jaarlijks 80.000 mensen geholpen door het NVVK. De organisatie verwacht dat schuldhulpverleners de komende jaren tussen de 3000 en 18.000 extra mensen aan het loket kunnen verwachten.

Stijgende energieprijzen en oorlog

Het gaat vooralsnog om voorlopige resultaten, het onderzoek wordt de komende weken afgerond. Daarin zijn ontwikkelingen als de effecten van de oorlog in Oekraïne en de hoge inflatie, waaronder de sterk stijgende energieprijzen, nog niet meegenomen in de berekeningen. De verwachting is dat deze ontwikkelingen op zichzelf al zullen leiden tot een stijging van de hulpvraag. Hierdoor zal de stijging hoger uitkomen dan maximaal 20 procent. Juist de groep die veel risico loopt op problematische schulden, mist namelijk de buffers om een sterke stijging van vaste lasten en kosten voor levensonderhoud op te vangen.

Geldfit ziet hulpvraag toenemen

Dat dit waarschijnlijk zal leiden tot meer hulpvragen, blijkt ook uit het aantal mensen dat belt naar de landelijke telefoonlijn Geldfit, een initiatief van de NSR (Nederlandse Schuldhulproute). In maart belden meer dan 1500 mensen naar Geldfit met financiële problemen en een hulpvraag. Dit is een verdubbeling ten opzichte van de maand ervoor, zo schrijft de organisatie. Ook vergeleken met het totaal aantal bellers dat sinds de start van de lijn in september 2020 heeft gebeld, zo’n 10.000, is het aantal van afgelopen maand fors. Frederieke Kokol, teamleider belteam: ’Twee derde van de mensen belde afgelopen maand naar aanleiding van de hoge energieprijzen en de stijgende kosten voor boodschappen. Soms zijn de verhalen heel schrijnend. Als er een keuze moet worden gemaakt tussen boodschappen, energie of de zorgverzekering, gaan mensen toch in de overlevingsstand en kiezen ze voor eten.’

Investeer in schuldhulp

Gemeenten moeten daarom rekening houden met extra investeringen in de financiële hulpverlening, zo luidt de oproep van de NVVK aan de huidige college-onderhandelaars. Uit ander onderzoek van deze organisatie blijkt dat dit loont. Iedere euro investering in schuldhulp levert de maatschappij tot twee euro rendement op. ‘Mensen die schuldhulp krijgen, hebben vaker werk of dagbesteding en maken minder gebruik van bijstandsuitkeringen. Ook hebben ze meestal minder geestelijke en lichamelijke gezondheidsproblemen. Er is vaker sprake van stabiliteit in huisvesting en van de gezinssituatie. Ook het sociaal netwerk is sterker.’

Vroegsignalering op de agenda

De organisatie pleit er ook voor dat gemeenten de komende jaren investeren in het tijdig opsporen van mensen met (corona)schulden. ‘De ervaring leert dat mensen vaak wel vijf jaar wachten met het zoeken van hulp. De schulden zijn dan fors groter en het oplossen ervan is complexer.’

Zelfstandigen en flexwerkers kwetsbaar

In het onderzoek van de NVVK lag het accent op mensen die werken in de zwaarst getroffen sectoren, zoals de horeca, cultuur, sport en recreatie, vervoer en opslag. De onderzoekers raadpleegden hiervoor vijfhonderd Nederlanders met een relatief laag inkomen. Dat betekent in dit onderzoek dat je in loondienst maximaal 3500 bruto per maand verdient en als zelfstandige maximaal 45.000 euro per jaar na aftrek bedrijfskosten. In de onderzoeksgroep werkt de helft in loondienst en 27 procent als zelfstandige in de getroffen sectoren.

Inkomensval tijdens pandemie

Van de werkzame bevolking met een relatief laag inkomen kende achttien procent een substantiële inkomensval tijdens corona. Iets meer dan één op de tien mensen in deze groep (twaalf procent van de mensen met een substantiële inkomensval) kent ook een terugval in het kunnen betalen van rekeningen. Daarbij gaat het vrijwel uitsluitend om zelfstandigen of flexwerkers in de getroffen sectoren.