Flikken (uit) Amstelveen

Iedereen kent waarschijnlijk wel de Droste flikken, de ronde chocolaatjes in diverse smaken (melk, puur en melk-wit), met een bolle en een platte kant. Ze stammen al uit de 18^de eeuw. Een flikje was vanouds een rond besuikerd chocoladekoekje. De naam komt van de uitvinder, Caspar Flick. Er was een tijd dat deze populaire chocoladeflikjes een echte Amstelveense lekkernij waren.

Spaanse chocolade
De Spanjaarden waren de eerste Europeanen die in de 16^de eeuw cacaobonen uit Mexico aanvoerden. De bonen waren nog schaars toen en de chocoladedrank die ervan gemaakt werd was daarom duur. In de 18^de eeuw werd cacao goedkoper, toen ook andere landen konden handelen in cacao en deze op meer plekken werd gemaakt. De cacaohaven van Amsterdam groeide uit tot de grootste ter wereld en in Amsterdam en omstreken verrezen meerdere chocoladefabrieken en –fabriekjes.

De bedenker van het flikje
Eén van die fabrieken was van Caspar Flick, die in 1745 een chocoladefabriek aan de Nes in Amsterdam startte. In 1799 maakte de erfgenaam van zijn weduwe, Jan Dekker, bekend dat hij het bedrijf genaamd ‘Erve Caspar Flick & Co’ voortzette in de St. Luciënsteeg. De zaak maakte ‘alle soorten van Spaansche chocolade, zoo met als zonder zoet’, maar er werd ook cacao, suiker, koffie, thee en (snuif)tabak verkocht. De nazaten van Jan Dekker zouden de fabriek tot in de 20^ste eeuw voortzetten. Blijkbaar waren de flikjes en de naam Caspar Flick al een begrip, want de naam van de fabriek bleef tot het einde van het bestaan ervan bijna ongewijzigd. De succesvolle flikjes werden zelfs nagemaakt door concurrenten.

Chocolade wordt een volksdrank
Aan het begin van de 19^de eeuw ontstonden in Amsterdam ook de bekende fabrieken van Frederik Korff (1792-1888), de gebroeders Johannes en Cornelis Blooker en Casparus van Houten (1770-1858). Halverwege de negentiende eeuw ging men bonbons en ander chocoladegoed maken en de chocoladekoekjes werden van de markt verdrongen. Door de komst van de stoommachine werd poedercacao voor chocolademelk populair. Eind 19^de eeuw was cacao een ware volksdrank.

Flikken uit Amstelveen
Er zijn reclamekaartjes te vinden, waarop staat vermeld: ‘Erven Caspar Flick, Cacaofabrikanten, Nieuwer-Amstel’. Deze kaartjes stammen uit het laatste deel van de 19^de eeuw. Dat roept de vraag op wanneer de firma van de Erven Caspar Flick naar Nieuwer-Amstel (Amstelveen) is gekomen. Dat blijkt in 1869 te zijn geweest. In dat jaar koopt Franciscus J.H. Dekker, winkelier uit Amsterdam, chocoladefabriek de Denneboom aan de Overtoom, ter hoogte van de Anna Vondelstraat. Deze locatie viel in die tijd onder de gemeente Nieuwer-Amstel. Het was een betrekkelijk klein bedrijf en Franciscus Dekker had daarnaast nog een fabriek en winkel aan de Boommarkt in Amsterdam.

Op 15 juli 1886 ging François H.E. Dekker, die vermoedelijk in 1883 aan het hoofd van de firma Erven Caspar Flick is gekomen, een samenwerkingsverband aan met August A.B. Valleggia. Samen zetten zij de firma Erven Caspar Flick voort in de fabriek de Denneboom.

Ondanks dat de concurrentie van onder andere Blooker groot was, werd de chocolade van Caspar Flick wereldberoemd. Er bestaan ook internationale reclamekaartjes en blikjes die chocolade hebben bevat met opschriften in andere talen.

Verbrande cacao
In maart 1897 werd de fabriek van de Erven Caspar Flick aan de Overtoom getroffen door een zware brand. Tijdens deze brand kleurde de lucht rood en werden de straten rondom de fabriek vervuld met een zoet geurende rook van verbrand hout en aangebrande cacao. Er was een grote mensenmenigte op de been, die een glimp van de brand wilde opvangen. De brandweer was spoedig ter plaatse met veel materieel. Op de Overtoom stonden vijf stoomspuiten, die de brand probeerden te bedwingen. De paarden die de brandspuiten trokken waren afgespannen in de Anna Vondelstraat. De brand greep snel om zich heen en de fabriek brandde tot de grond toe af. De fabriek lag toen al niet meer in Nieuwer-Amstel, door een grenswijziging op 1 mei 1896 met Amsterdam.

Kort na de brand in 1897 vestigde de Erven Caspar Flick zich in een pand aan de Bellamystraat 89-93. Hier zou de firma tot in de jaren twintig van de twintigste eeuw blijven. Het pleintje naast het nu nog bestaande pand heet Caspar Flickhof.

Het einde van de chocolade-industrie
De grote concurrentie, de afhankelijkheid van de aanvoer en de fluctuerende prijs van cacaobonen maakten de chocolademarkt moeilijk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werd dat extra duidelijk en daarna ging het bergafwaarts met de Amsterdamse cacao-industrie. De firma Erven Caspar Flick, die in zijn laatste periode de titel hofleverancier mocht dragen, verhuisde in 1920 naar een voormalige brouwerij aan de Weesperzijde en fuseerde tenslotte in 1924 met de firma Francken & Co uit Koog aan de Zaan. De meeste chocoladefabrieken waren in de tweede helft van de twintigste eeuw verdwenen.

Gebaseerd op het artikel Flikken (uit) Amstelveen, Amstel Mare 130, september 2023

Foto's: reclamekaartjes particuliere collectie