Er is, behalve Amstelveen, geen gemeente in Nederland waar de Joodse bevolking in vergelijking met voor de oorlog is toegenomen. Volgens Ronny Naftaniel, die deze maand, na drieënhalf jaar, het voorzitter stokje van het Centraal Joods Overleg (CJO) doorgaf aan Chanan Hertzberger, maakt dat Amstelveen uniek. De positiviteit van de gemeente tegenover de Joodse gemeenschap past daarbij, maar zegt Naftaniel: “We moeten de waakzaamheid niet uit het oog verliezen.”

Het verhaal van Amstelveen ten opzichte van de Joodse gemeenschap noemt Naftaniel bijzonder. “De vele maatschappelijke en politieke initiatieven met betrekking tot deze grote groep Amstelveners (tussen de 4000 en 5000 inwoners – red.) en de betrokkenheid die getoond wordt vanuit de gemeente maakt Amstelveen een fijne stad voor Joden om te wonen, zegt Naftaniel: “Vorig jaar verklaarde de Gemeenteraad van Amstelveen, op SP en GroenLinks na, met de ‘Shalomverklaring’ dat ze te allen tijde antisemitisme zullen bestrijden en er voor te zullen zorgen dat de veiligheid van de Joodse inwoners van Amstelveen wordt gewaarborgd. Ik mocht bij deze gelegenheid het woord nemen en heb mijn grote waardering uitgesproken voor dit initiatief. Maar ook heb ik mijn bezorgdheid uitgesproken en dat waakzaamheid ten opzichte het
antisemitisme nooit mag verslappen.

De ‘Shalomverklaring’ kwam na zelfde soort verklaringen in Amsterdam en Den Haag. Dat zijn goede ontwikkelingen, maar het is natuurlijk volstrekt belachelijk dat er toch partijen zijn die het niet willen ondertekenen. Het voelt alsof die partijen wegkijken en geeft voeding aan antisemitische radicalen. In Amstelveen gaven Groen Links en SP aan sowieso tegen discriminatie te zijn en daarom een aparte verklaring ten opzichte van Joden niet nodig te achten. Maar dat is totaal een verkeerd signaal afgeven. Bovendien onderschreven hun partijgenoten in Amsterdam en Den Haag wel een soortgelijke verklaring.”

Kanarie in een kolenmijn

Naftaniel vindt dat er op een andere manier gekeken moet worden naar Joden. Joden zijn altijd de eerste groep die veranderingen in de samenleving ondervinden. Het afglijden van de maatschappij uit zich als eerste tegen Joden. Als het antisemitisme de kop opsteekt is dat altijd een teken. Naftaniel: ’We zijn een soort ‘Kanarie in een kolenmijn’. Als het antisemitisme de kop opsteekt is het vaak een teken voor radicale groepen dat het schijnbaar mag om te discrimineren.” De nieuwe voorzitter van het CJO, Chanan Hertzberger, sinds deze maand aangetreden, sluit zich daarbij aan. Hertzberger: “Het is verbazingwekkend dat als we op straat worden uitgescholden dat er dan wordt gepraat over het feit dat dit gekkies zijn. Maar dat politieke partijen als SP en Groen Links niet aan die ‘gekkies’ het signaal afgeven dat zulke discriminerende uitingen niet kunnen en helemaal fout zijn, is echt verkeerd. Antisemitisme mag nooit salon fähig worden. Het zou beter zijn als iedereen ons openlijk steunt dan niet steunt en de indruk wekt weg te kijken.”

Een tweede manier van anders kijken naar de Joodse gemeenschap die in de samenleving steeds meer benadrukt wordt, is de positieve rol van de Joden in de samenleving. Zowel Hertzberger als Naftaniel onderschrijven deze aandacht voor de positieve benadering. “Joden doen actief mee en voelen zich Amstelvener en dragen in die hoedanigheid mee aan het welzijn van hun stad”, zegt Hertzberger. Naftaniel voegt daaraan toe: “Het is goed dat steeds meer erkend en uitgedragen wordt wat de Joodse contributie is aan de samenleving. Joden beoefenen van oudsher vaak cruciale beroepen in de technologie, de wetenschap of de medische sector wat hun bijdrage aan de samenleving niet gering maakt. Het is goed dat daar ook de nadruk op ligt in de verklaringen die de gemeenten hebben getekend.”

Nooit Meer Teruggekomen

Dat politiek en maatschappelijk Joods Amstelveen op zeer goede voet staan, bewijst het initiatief ‘Nooit Meer Teruggekomen’. Voor dit project werd in 2015 het initiatief genomen door Stichting Amstelveen Oranje en volledig direct volledig omarmd door wethouder Cultuur, Herbert Raat (VVD) Het resulteerde in een monument voor 166 weggevoerde en omgekomen Joodse Amstelveners die in de ruim 70 jaar na de oorlog amper aandacht kregen op de Amstelveense dodenherdenking op 4 mei. De 166 namen op het monument kunnen nu ieder jaar herdacht worden. Het resulteerde ook in een website, www.nooitmeerteruggekomen.nl, met getuigenissen van nog levende Joodse Amstelveense oorlogsslachtoffers, destijds buren en vrienden, en informatie ter educatie voor volgende generaties zodat deze zwarte bladzijde nooit meer vergeten zal worden.

“Allemaal goede initiatieven”, zegt Hertzberger: “Maar we mogen niet uit het oog verliezen dat het antisemitisme op Internet blijft toenemen. Ik woon zelf in Buitenveldert en daar worden regelmatig mensen op straat uitgescholden. Veel joden maken zich zorgen over de veiligheid bij dit groeiend verbale geweld. Amsterdam heeft onlangs bekend gemaakt dat de beveiliging bij Amsterdamse Joodse instellingen wordt aangepast.” In Amstelveen heeft Michel Becker van de AVA daar in januari vragen over gesteld aan de gemeenteraad. Maar kreeg als antwoord dat Amstelveen de maatregelen in Amsterdam zal volgen.

Volgens Becker een onbevredigend antwoord omdat het de Joodse gemeente in het ongewisse laat of de beveiliging optimaal blijft. Hertzberger: “Heel veel Joden hebben de angst dat het slechter wordt, ook al is de beveiliging nu nog steeds goed. Ik denk dat veel Joden in Amsterdam en Amstelveen recht hebben
op de zorgen die ze maken. Het is in Amstelveen goed toeven voor de Joodse gemeente, maar ik zeg blijf waakzaam. Veiligheid is absoluut een van de prioriteiten van de CJO in de komende tijd. Tot nu toe zijn de antwoorden die we krijgen op onze vragen nog niet bevredigend.”

Na-oorlogs rechtsherstel

Andere aandachtspunten, buiten de veiligheid en antisemitisme, die voor de CJO op dit moment prioriteit hebben zijn: Goede contacten met de overheid, educatie en ter furore van deze educatie het installeren van een Leerstoel in Nijmegen die docenten kan begeleiden in de educatie van de komende generatie en het onderzoek naar het na-oorlogse rechtsherstel dat nu in Amstelveen speelt. Amstelveen is deze maand namelijk een onderzoek gestart naar de transacties met Joods vastgoed en inboedel tijdens de Tweede Wereldoorlog. De gemeente laat de onteigening en doorverkoop van Joods vastgoed in de toenmalige gemeente Nieuwer-Amstel onderzoeken door de Radboud Universiteit Nijmegen. Uit onderzoek gaat het om 22 transacties met 26 panden. Ronny Naftaniel blijft actief binnen CJO om zich te richten op deze kwestie. Naftaniel: ”Ik wil bewerkstelligen dat dit onderzoek wijder wordt getrokken dan alleen de vraag of de gemeente is betrokken bij onteigening van vastgoed. Heel veel is teruggegeven, maar veel huizen werden bewoond na de oorlog door foute huurders en dan konden Joden hun eigen huizen niet in. Ik denk dat zicht daarop belangrijk is. Zijn er immorele gemeentelijke belastingen over het vastgoed geheven? . En hoe zit het met de door de gemeente opgeslagen inboedels waarvan de opslagkosten vaak door de Joden zelf gedragen werden. Het is nog niet duidelijk hoe het onderzoek eruit gaat zien. Dus de samenwerking met de Joodse gemeenschap speelt daar een belangrijke rol. Belangrijk is ook om te weten: Wat is de onderzoeksvraag,”

AmstellandNieuws | Herman Kleintjes