De waarheid is nog vreemder dan fantasie

Dr. F.M. Wibaut (Florentinus Marinus / 1859 – 1936, socialistisch politicus) liet dit prachtige citaat na. Later in de tijd op 6 oktober 1996 overleed zijn achterkleinzoon Dr. F.P. Wibaut (Frank Peter / 1922 – 1996, arts), samen met echtgenote Tineke. Daarmee kwam een eind aan het leven van een gedreven en eigenzinnige voorvechter op het gebied van anticonceptie en medische seksuologie. Wibaut leed aan een progressieve neurologische ziekte en zijn vrouw bevond zich in de terminale fase van een kort tevoren vastgestelde maligne aandoening. Op grond van een al lang bestaand en weloverwogen verlangen en in goed overleg met hun kinderen en andere betrokkenen, hadden zij besloten om gezamenlijk zelf een eind aan hun leven te maken, met hulp van een collega. Als arts wil je graag mensen helpen. Daar heb je een groot aantal technieken en medicijnen voor. Vaak rijzen er in de dagelijkse praktijk naast geneeskundige, ook ethische vragen. Op ethische vragen is geen eenduidig antwoord te vinden, wat komt omdat ze vaak erg persoonlijk zijn. Daarnaast hebben antwoorden op ethische vragen vaak te maken met handelingen en gebruiken, die in de samenleving als algemeen wenselijk worden gezien, ook wel moraal genoemd. Moreel leven is het proces waarbij overtuigingen ons karakter vormen om waarachtig te zijn. En dat is nou juist bij milieu en klimaat besef zo essentieel: het eigen gedrag. Zowel persoonlijk als samen: belangrijke gewoonten en grondhouding op het vizier houden. Duurzamer leven als keuze, zoals omschreven in het gelijknamige boek van Christian Eigner, uitgegeven in ons land door de Consumentenbond, waarvan wij nu het slot samenvatten.

Extreem weer

Probleem: De gemiddelde jaartemperatuur is in ons land sinds 1900 met zo’n 2 graden gestegen en het aantal dagen van 30⁰C of warmer neemt toe. Extreem weer met hitte, zware regenval en/of stormen neemt ook toe. Gevolgen: Periodes van droogte kunnen leiden tot minder oogst, bosbranden en andere schade aan de natuur. Zware regenval kan leiden tot verwoestende overstromingen zoals in 2021. Hoge temperaturen zijn vooral gevaarlijk voor mensen met diabetes, ademhalingsproblemen, hart- en vaatziekten en allergieën.

Gevaar: Experts verwachten dat tropische ziektes als malaria en knokkelkoorts vaker zullen voorkomen.

Schaarse hulpbronnen

Probleem: Hittegolven en aanhoudende droogte leiden tot watertekorten en misoogsten. Vaak juist in landen waar de groeiende bevolking toch al niet genoeg te eten heeft en nauwelijks toegang heeft tot schoon drinkwater.

Gevolgen: Stijging van de zeespiegel en natuurrampen bedreigen het bestaan van mensen. Misoogsten leiden tot voedseltekorten. Dit veroorzaakt conflicten en vluchtelingenstromen.

Gevaar: Op dit moment verlaten jaarlijks zo 26 miljoen mensen hun thuisland vanwege milieu- en klimaatverandering. Dit aantal zal waarschijnlijk blijven stijgen.

Uitsterven van soorten

Probleem: Door het kappen van bossen, overbevissing en de landbouw komen veel plant- en diersoorten in de knel. Klimaatverandering komt daar nog eens bovenop. De aarde warmt veel sneller op dan onze flora en fauna zich kan aanpassen.

Gevolgen: Zonder insecten komt de bestuiving van gewassen in gevaar. Zonder mangrovebossen en koraalriffen eroderen de kusten. Samen met de dieren en planten verdwijnt een deel van ons natuurlijk erfgoed.

Gevaar: Volgens het wereldbiodiversiteitsplatform wordt van de naar schatting 8,7 miljoen dieren- en plantensoorten wereldwijd ongeveer een miljoen met uitsterven bedreigd.

Hoe onze leefstijl klimaatverandering veroorzaakt

Het goede nieuws: in 2020 was er een sterke afname van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland. Het CBS berekende een daling van 8,8 % ten opzichte van 2019. Maar deze afname is grotendeels te verklaren door de effecten van corona, waardoor een deel van de economie – met name de transportsector – tijdelijk vrijwel stil kwam te liggen. Het minder goede nieuws is dat in 2021 de uitstoot van broeikasgassen alweer is toegenomen: die is 2,1 % hoger dan in 2020. Deze extra uitstoot is vooral te danken aan het toegenomen aardgasverbruik in huizen en gebouwen omdat we in 2021 een kouder voorjaar hadden dan het jaar daarvoor. Hierdoor wordt duidelijk dat veel woningen en bedrijfspanden nog niet goed geïsoleerd zijn. Gelukkig staat dit onderwerp – mede door de sterk gestegen gasprijzen – hoog op de politieke agenda. Zo is er het Nationaal Isolatieprogramma. Onderdeel daarvan zijn de diverse isolatiesubsidies en gemeentelijke energiecoaches die huishoudens laten zien waar de warmte in huis letterlijk weglekt. Ook neemt het aandeel elektriciteit uit hernieuwbare bronnen zoals zonne- en windenergie toe en wordt er sinds 2015 een daling van de CO₂-intensiteit in de Nederlandse economie gemeten. Dit betekent dat productieprocessen in toenemende mate efficiënter worden. Goed nieuws dus, met wel nog veel werk voor ons allemaal.

Meer verbruik, meer uitstoot

Iedereen veroorzaakt CO₂ -uitstoot. Als we winkelen, autorijden en wassen. Maar hoeveel precies? Enkele voorbeelden:

100 km fietsen op een pedelec op groene stroom verbruik per 100 km 1kwh: 0,17 kg CO₂

12 minuten een kant en klare pizza in de oven bakken op 250 °C: 0,3 kg CO₂

5 minuten douchen zonder spaarkop, waterverbruik 15 l. per minuut, cv-ketel 38 °C: 1 kg CO₂

Productie van 1 kg kaas: 5,7 kg CO₂

Productie van 1 kg rundvlees: 13,6 kg CO₂

Koelkast, jaarlijks: 60 kg CO₂

Wasmachine, een jaar wassen 220 wasjes: 110 kg CO₂

Grote auto, per 1000 km autorijden (verbruik 7 l. benzine per 100 km): 182 kg CO₂

Per persoon op een vlucht van Amsterdam naar New York (economy class): 1750 kg CO₂

In deze tijd is het essentieel om na te denken wat consuminderen is. Hoe beperk ik mijn CO₂ uitstoot? Hoe beperkt de samenleving CO₂ uitstoot? Feiten zijn belangrijk, en de waarheid is meer dan een optelsom van feiten. En zelfs als het feitelijk klopt, levert dat niets op, wanneer mensen je simpelweg niet geloven. Denk aan managers die vinden dat ze feiten presenteren (wij zijn de beste werkgever), terwijl medewerkers dat niet zo ervaren en die goed-nieuwsshow beoordelen als nepnieuws. Fictie en fantasie brengen ons soms dichter bij de realiteit dan feiten. Bij wat er werkelijk speelt. En organisaties die ons raken, brengen ons in beweging. Geef niet enkel om feiten. Geef je eigen waarachtig levensverhaal en bedenk: wie goed doet, goed ontmoet. Dat is een feit. Zoals Dr. Wibaut leefde en stierf: vind je moraal, juist in het eigen verhaal van samen groen denken, voelen en doen …

Kees en Conchita Willems