Maatregelen Schiphol teleurstellend, maar krimp is ingezet

Maximaal 478.000 vluchten op Schiphol en geen nachtslot. De prestaties van PVV-minister Barry Madlener lijken teleurstellend, maar voor het eerst in de geschiedenis is er sprake van heuse krimp van de luchtvaart.

Het is een zwaarbevochten overwinning voor de natuur-, milieu- en bewonersorganisaties. Zij werkten jaren aan plannen om Schiphol een kopje kleiner te maken en dat is hen nu gelukt. Tegenover de miljoenenlobby van KLM en consorten wisten zij het oog op de bal te houden en een eerste overwinning binnen te slepen.

Het doet de directie van KLM flink pijn. Opnieuw dreigen Marjan Rintel en consorten met een gang naar de rechter om de ‘oneerlijkheid’ van de krimp aan te tonen. Maar ondertussen bloedt het bedrijf langzaam maar zeker leeg vanwege gebrek aan focus. Schulden stapelen zich op en het aandeel is nog maar een paar dubbeltjes waard. Het personeel staat morrend aan de poorten van het hoofdkantoor.

Papieren werkelijkheid
Terug naar het volgens velen teleurstellende eindresultaat van de minister die heeft laten uitrekenen dat er met 478.000 vluchten ineens 15 procent minder gehinderden rond Schiphol zouden bestaan. Zo’n cijfer is natuurlijk een papieren werkelijkheid, want letterlijk niemand rond de luchthaven zal er ook maar één nacht beter van slapen.

Het is veel minder dan de eerder beloofde 20 procent en voor heel veel gezinnen in de regio kan het juist meer overlast opleveren. Het ligt er maar net aan hoe de nu voorgestelde maatregelen worden uitgevoerd. Feit blijft dat 85 procent van de omwonenden er helemaal niets op vooruit zal gaan.

Toch is het een significante stap. Waar bewoners zes jaar geleden nog meedachten met de vliegindustrie in een verruiming tot 540.000 vluchten, zitten we nu op een veel krapper schema met die 478.000 vluchten. Weliswaar is dat groei ten opzichte van het afgelopen jaar, maar zo erg als het was in 2019, wordt het nooit meer.

Meer in het verschiet
En er ligt meer in het verschiet. Met de nieuwe regeling voldoet minister Madlener immers nog steeds niet aan het vonnis van 20 maart 2024 waarin de rechter oordeelde dat jarenlang de mensenrechten van omwonenden zijn geschonden. Weliswaar is hoger beroep aangetekend tegen dat vonnis, maar niets duidt erop dat een andere uitspraak mag worden verwacht.

Integendeel, het bewandelen van allerlei geitenpaadjes door Madlener is alleen maar een bevestiging van het vonnis en dat zal de hogere rechter ook inzien. Wéér houdt de minister nauwelijks rekening met omwonenden en gaat het in het Nederlandse luchtvaartbeleid weer puur om de centen.

En dan is er nog de zaak om de omstreden natuurvergunning van Schiphol. Begin volgend jaar – zeg binnen een maand of twee – zal de rechter daar ook een vonnis over doen. De kans is groot dat die niet helemaal volgens de regels is verleend en dat de aanvraag opnieuw moet. Dat betekent dan waarschijnlijk de keuze tussen het opkopen van nog veel meer stikstofruimte of een drastische vermindering van het vliegverkeer.

Het voordeel van deze laatste zaak is dat krimp mogelijk is zonder de zelf verzonnen ‘balanced approach’ bij de Europese Commissie. Die is alleen maar nodig als krimp wordt overwogen vanwege de herrie, niet vanwege de stikstofuitstoot.

Extra maatregelen nodig en beloofd
In de nabije toekomst zal er sowieso het een en ander moeten gebeuren om de luchtvaart weer binnen de grenzen van de wet te krijgen. De 5 procent gehinderden die nu worden ‘overgeslagen’, moeten dan alsnog worden gerealiseerd. Dat betekent volgens de minister dat de tarieven voor de grootste herriemakers nog verder omhoog zullen moeten of dat er nog meer geïnvesteerd moet worden in ‘stillere’ toestellen. Alsnog een (gedeeltelijke) nachtsluiting is dan opnieuw een optie, evenals minder inzet van secundaire banen.

Maar zover is het nog lang niet. Het is de vraag of het überhaupt zover komt, gezien de labiele basis van het huidige kabinet. Het kan zomaar gebeuren dat de regering Schoof geen lang leven beschoren is en dat er binnenkort weer nieuwe verkiezingen moeten komen. Dat kan desastreus uitpakken voor het luchtvaartbeleid. Terwijl in Den Haag de visies op de vliegindustrie net zo snel wisselen als Marjan Rintel van outfit, zorgt de rechtspraak immers voor meer continuïteit en – op termijn – voor meer zekerheid voor de omwonenden.

Een van die zekerheden is dat de luchtvaart in 2050 geen koolstofdioxide meer mag uitstoten, althans moet compenseren wat het dan zal uitstoten. Een andere zekerheid is dat het de luchtvaart in de huidige omvang niet gaat lukken om aan die klimaatafspraak te voldoen. Recentelijk rekende bureau NLR al uit dat dit niet gaat gebeuren zonder drastisch in de vraag te snijden. En dat mondt zonder meer uit in minder vliegverkeer.

Heuse wereldprimeur
En daar zit ook precies de pijn van de vliegindustrie. Nederland heeft met de huidige krimp van Schiphol een heuse wereldprimeur en de hele wereld kijkt met argusogen naar de ontwikkelingen in ons land. Nu al kijken bewonersorganisaties in het buitenland naar het succes dat hier is geboekt en willen ze proberen om ook het vliegverkeer van en naar andere luchthavens te beperken. Want als het op Schiphol kan, kan het elders ook.

Dat is dan ook exact de reden dat de sector zich zo fel verzet tegen de krimpplannen. Dat gaat niet om Schiphol alleen, het gaat om de olievlek die zich wereldwijd zal uitbreiden. Om de wereldwijde roep naar minder vliegverkeer en wat dat betekent voor het bedrijfsmodel van de vliegtuigmaatschappijen. Dat model staat immers onder steeds meer druk en kan rekenen op steeds minder draagvlak. En bedrijven waarvoor geen draagvlak meer bestaat, overleven op termijn slechts moeizaam.

De nu voorgestelde krimp van Schiphol is teleurstellend. Zelf opgestelde doelstellingen worden niet gehaald en omwonenden wordt opnieuw de middelvinger getoond. Maar het is wél een historische mijlpaal na honderd jaar groei van het vliegverkeer. De tendens is gekeerd en vanaf nu kan er periodiek worden voortgebouwd aan de verdere eliminatie van de herrie en vervuiling door het vliegverkeer. En dat is pure winst.

foto: Isaac Struna via Unsplash