De St. Jozefschool, een ‘grensschool’ met Amstelveense wortels

De St. Jozefschool viert in 2025 haar 150-jarig bestaan. Vanzelfsprekend gebeurt dat met een reünie. De school staat nu in Amsterdam, aan de Kalfjeslaan, net over de grens met Amstelveen. Toch heeft deze school Amstelveense wortels en is al sinds 1921 een typische grensschool, die leerlingen en leerkrachten uit zowel Amstelveen als Amsterdam trekt. Ontstaan als katholieke school staat de St. Jozefschool nu te boek als zogenaamde ASKO-school (Amsterdamse Stichting voor Katholiek, Protestants-Christelijk en Interconfessioneel Onderwijs) met aandacht voor vieringen, symbolen, rituelen en verhalen uit de christelijke traditie.

De eerste St. Jozefschool

De St. Jozefschool, toen nog Sint Josephschool geheten, werd op 30 april 1874 ingewijd. Het was de tweede bijzondere school in Amstel-veen (toen nog Nieuwer-Amstel), na de gereformeerde school aan de Handweg. Initiatiefnemer was pastoor W.J. van Kampen (pastoor van 1869 tot 1881).
Het eerste schoolgebouw stond aan de Amstelveenseweg, schuin tegenover de begraafplaats Buitenveldert. De Sint Josephschool was de parochieschool van de rooms-katholieke kerk ‘de Buitenveldert’, aan de Amstelveenseweg bij de begraafplaats. Het was een Amstelveense school, want dit gebied behoorde in 1874 nog tot Nieuwer-Amstel. Op de school werden zowel kinderen uit Amsterdam als uit Amstelveen toegelaten. In totaal startten 74 leerlingen (48 jongens en 26 meisjes) met de lessen aan de school. Er was slechts één meester, tevens bovenmeester, meester Van der Vliet, die alle klassen lesgaf. Alle leerlingen zaten in één groot leslokaal, een klas per rij. In die tijd kon dat nog omdat de discipline onder de leerlingen hoog was.

Oud-leeringen aan het woord

Enkele oud-leerlingen, de heren Klaas de Jong en Jan Knuvers, resp. 87 en 84 jaar, konden in 1976 nog vertellen over de situatie op de school rond 1900. Zij zaten in de klas bij de opvolger van meester Van der Vliet, meester Van der Meer. In die tijd had de school ongeveer negentig leerlingen, die nog altijd zes jaar lang dezelfde meester hadden. De meisjes zaten vooraan, de jongens op de achterste banken. Het schoolgeld bedroeg één dubbeltje per week. De leerlingen kwamen uit alle windstreken uit de polders. Bijna iedereen droeg klompen, want de omgeving was overwegend agra-risch. Een verplicht kerkbezoek aan de parochiekerk hoorde erbij. Meester Van der Meer deed eigenlijk alles op school. Behalve zijn echtgenote die de meisjes handenarbeid gaf en een kapelaan die de godsdienstlessen verzorgde, had hij geen ondersteuning. Hij was ook leider van het zangkoor in de kerk. De kinderen hadden twee weken zomervakantie, maar ook alle katholieke feestdagen waren vrije dagen.

Pas in 1906 kreeg het schoolgebouw er vier lokalen bij. De ruimte die daarvoor als schoollokaal werd gebruikt, werd vergader- en ontspanningsruimte. Met de komst van W.T.J. Bertels als hoofd van de school, werd de woning van de bovenmeester, rechts naast het schoolgebouw, verhoogd met één verdieping. Bertels, een maatschappelijk zeer actief en betrokken man, bleef tot zijn dood in 1940. Zijn zoon, B.A. Bertels, volgde hem op tot 1972. 64 jaar lang had de school een ‘meester Bertels’.

Een nieuwe school

De Lager Onderwijswet uit 1920 zorgde ervoor dat bijzondere scholen dezelfde financiele steun krijgen als openbare. Dit zorgde voor meer mogelijkheden en in 1921 verhuisde de St. Josephschool naar een ander gebouw aan de Amstelveenseweg (nummer 595, ongeveer ter hoogte van het huidige VU-ziekenhuis). De architect van dit gebouw was de Amstelveense Leo van der Bijl. Later kwam hier (ook) de St. Nicolaasschool voor Schipperskinderen.
In datzelfde jaar werd de grens tussen Amsterdam en Nieuwer-Amstel verplaatst naar de Kalfjeslaan, waardoor de St. Josephschool een Amsterdamse school werd.

Martinus de Haas deed er in 1929 drie kwartier over om de Josephschool te voet te bereiken. Hij woonde met zijn ouders aan de Amsterdamseweg 276. De Amstelveenseweg was toen nog een smalle landweg met boerderijen, omzoomd door bomen. Onderweg liep hij als dat kon over de bevroren sloot langs de spoorrails achter de Amstelveenseweg, de Sleuf genaamd. Op de sloot achter de St. Joseph-school werd in de winter druk geschaatst door de scholieren. Maar als er geen ijs was, dan kwamen nog wel eens overmoedige jongens in diezelfde sloot terecht. Elke eerste vrijdag van de maand zongen alle schoolkinderen samen voor het H. Hartbeeld in de gang.

Verhuizing naar de Kalfjeslaan

In 1953 verhuisde de St. Jozefschool naar een nieuw gebouw aan de Kalfjeslaan, achter de Augustinuskerk. Dit gebouw werd in 1971 uit-gebreid. In 1976 had de school 230 leerlingen in 9 klassen.
Aan het einde van de twintigste eeuw werd duidelijk dat de school moest worden vernieuwd. In 2005 is het schoolgebouw gesloopt. Een week voor de sloop viel het nog ten prooi aan brand. Op 20 februari 2007 kon het nieuwe, huidige schoolgebouw worden geopend. Het bood ruimte aan de groei van de school tot de huidige ruim 500 leerlingen en 45 teamleden.

Het 100-jarig bestaan

Toen het 100-jarig bestaan van de school werd gevierd, in 1976, was de school nog duidelijk katholiek. Dat bleek uit de woorden van het toenmalig hoofd van de school, A.M. van Velt-hoven: “De St. Jozefschool is 100 jaar op weg. Op-weg-zijn betekent ergens naar toe gaan. Niet achterom kijken, een eeuwfeest is een feest van dankbaarheid, dat we zo lang als school langs de weg richting hebben mogen geven, dat we zoveel jongens en meisjes aan de hand hebben mogen nemen om het doel te helpen bereiken. We zijn ook dankbaar voor de mensen van vroeger die zo gewerkt hebben, dat jullie nu in zo’n mooi gebouw op de meest moderne wijze les krijgen in de Geest van Jezus Christus, die iedereen de weg wijst.”

De toenmalige bisschop van Haarlem, Theo Zwartkruis, moest bedanken voor de uitnodiging voor te gaan in een Eucharistieviering op zondag 30 mei 1976, bij gelegenheid van het jubileum van de St. Jozefschool. “In de laatste maanden van het schooljaar ben ik praktisch elk weekend ergens in een parochie van het bisdom voor de toediening van het H. Vormsel.”

Bij het 100-jarig bestaan kwam er ook een jubileumboekje uit, St. Jozefschool, 100 jaar op weg. Aan dat boekje konden toen nog oud-leerlingen meewerken die de school rond de eeuwwisseling (1900) hadden meegemaakt. “Met dezelfde glimlach waarmee wij nu naar de jaren van voor de eeuwwisseling terugkijken, zullen de scholieren van vandaag hopelijk over vijftig jaar door middel van dit jubileumboekje een konkrete herinnering hebben aan de gebeurtenissen in de zeventiger jaren,” schreef de jubileumcommissie toen. “Als de 21e eeuw al weer een flink stuk is gevorderd en de St. Jozefschool zich gaat opmaken voor de viering van het 150-jarig bestaan, zal dit jubileumboekje wellicht als inspirerend voorbeeld dienen voor leerlingen, leerkrachten en ouders van dan.”

In maart 2025 kunnen de (oud-)leerlingen en leerkrachten terugkijken met dit boekje in de hand.

Bronnen
St. Jozefschool, 100 jaar op weg, uitgave St. Jozefschool, 1976
https://www.sintjozefschoolams...
Frans Roël, Van der Bijl, een architectenfamilie in Nieuwer-Amstel, 2019

Foto's: particuliere collectie