Provinciale Statenverkiezingen Noord-Holland van A tot Z

Kiesgerechtigde inwoners kunnen 15 maart 2023 weer naar de stembus voor de Provinciale Statenverkiezingen. Een mooi moment voor &Holland magazine om alle feiten en cijfers te rangschikken op alfabet. Van fracties tot zetels, en van commissaris van de Koning tot quorum. https://magazine.noord-holland...

A

Aantal partijen

Er doen 23 partijen mee aan de Provinciale Statenverkiezingen van 2023. Iedere nieuwe partij moet € 1.125 betalen, een lijst met kandidaten en bijbehorende stukken aanleveren en steunverklaringen van minimaal 30 kiezers per kieskring verzamelen. Noord-Holland telt 3 kieskringen (regio’s): Amsterdam, Haarlem en Den Helder. https://www.noord-holland.nl/B...

C

Commissaris van de Koning

De commissaris van de Koning is voorzitter van zowel Provinciale Staten als Gedeputeerde Staten. Hij maakt ook deel uit van Gedeputeerde Staten en heeft zijn eigen portefeuilles, zoals integriteit en juridische zaken. Verder heeft de commissaris een aantal ‘rijkstaken’. Zo gaat hij regelmatig op werkbezoek bij gemeenten, adviseert en bemiddelt hij als gemeenten bestuurlijke problemen hebben en heeft hij een rol bij benoemingen en ontslag van burgemeesters. Arthur van Dijk is sinds januari 2019 de commissaris van de Koning voor de provincie Noord-Holland. Sinds 1814 gingen 16 anderen hem voor. Van Dijk vindt contact met inwoners heel belangrijk. Zo sprak hij onlangs nog met Noord-Hollanders over onderwerpen die hen raken, zoals woningbouw, natuur en de energietransitie.

F

Fracties

De kandidaten van de kieslijst die zijn gekozen, vormen samen een fractie. Het aantal leden van de partijfractie is dus afhankelijk van het aantal stemmen. De fractievoorzitter doet vaak het woord bij belangrijke debatten en leidt de fractievergaderingen. Er bestaan ook eenmansfracties, bestaande uit 1 persoon. Dit kan voorkomen wanneer er maar 1 persoon van de partij wordt gekozen of doordat een fractielid zich afsplitst van een bestaande fractie. Een lid wordt namelijk gekozen op persoonlijke titel en behoudt dus altijd diens zetel.

H

Hulp bij het stemmen

Alle stembureaus moeten toegankelijk zijn voor kiezers met een beperking. Denk aan een oprijplank voor mensen in een rolstoel, goede verlichting en vergrote kandidatenlijsten voor mensen met een visuele beperking of stemhokjes met een verlaagd werkblad. Volgens de Kieswet is het alleen toegestaan hulp in het stemhokje te verlenen op grond van een lichamelijke beperking, zoals slechtziendheid of de ziekte van Parkinson. In alle andere gevallen is het alleen toegestaan uitleg te krijgen buiten het stemhokje.

J

Jij kiest

Door te stemmen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen bepaal jij als kiezer wie de komende 4 jaar over het beleid van de provincie gaat. Want wat vind jij? Moeten er nieuwe huizen komen in de stad of juist in het groen? Moeten we investeren in windmolens of zonnepanelen? Moeten we ruimte maken voor de natuur of meer bouwen? De podcast ‘Kies maar' met presentatrice Eva Eikhout praat je bij over deze en andere belangrijke onderwerpen. Je kunt hem vinden op Spotify of Apple podcasts. Zo kan jij de meest geïnformeerde keuze maken op 15 maart.

L

Lijsttrekker

De lijsttrekker is de nummer 1 van de kandidatenlijst van een politieke partij voor de verkiezingen. Die persoon speelt meestal de hoofdrol in de verkiezingscampagne en voert over het algemeen de debatten. Zijn de verkiezingen succesvol verlopen voor een partij, dan wordt de lijsttrekker vaak de fractievoorzitter. Er bestaat ook nog zoiets als een lijstduwer. Meestal is dit iemand die niet in de fractie wil, maar vanwege diens populariteit of bekendheid wel op de lijst staat om stemmen te winnen voor de partij.

N

Nieuw coalitieprogramma

Meestal nodigt de partij met de meeste stemmen andere partijen uit voor de onderhandelingen over de nieuw te vormen coalitie. Tijdens deze coalitieonderhandelingen wordt gekeken welke partijen willen samenwerken. Zijn ze eruit? Dan stellen ze vervolgens samen een coalitieprogramma op. Hierin staat wat de coalitiepartijen willen bereiken en hoe ze het geld in grote lijnen gaan verdelen. Zo’n programma is er vaak niet zomaar. De betrokken partijen hebben namelijk vaak verschillende, soms zelfs tegenstrijdige ambities. Natuurlijk willen ze allemaal het liefst zo veel mogelijk van hun eigen verkiezingsprogramma in het coalitieprogramma terugzien.

P

Provinciale Staten

Provinciale Staten zijn de 55 volksvertegenwoordigers van de provincie. Je kunt ze zien als het ‘provinciale parlement’, vergelijkbaar met de Tweede Kamer. Ze bepalen de grote lijnen van het beleid van de provincie en controleren de uitvoering van dit beleid door Gedeputeerde Staten. Tijdens hun maandelijkse vergadering debatteren Provinciale Staten over diverse voorstellen, waarna ze daarover stemmen. De meerderheid beslist. Moties, amendementen, maar ook mondelinge en schriftelijke vragen (Statenvragen) die PS aan GS stellen, kunnen leiden tot een debat.

R

Rood potlood

Van ongeveer 1970 tot 2007 stemden we in Nederland overwegend met een stemmachine. Dit was overigens niet verplicht. In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen raakten de stemmachines echter in opspraak. Er was twijfel of de stemmen wel geheim bleven en over de betrouwbaarheid en transparantie was onenigheid. Sinds 2009 stemmen we daarom weer met een rood potlood. Er is in 2013 door de Commissie-Van Beek onderzoek gedaan of we in de toekomst weer veilig elektronisch kunnen stemmen. De conclusie was van wel, maar de stemmachines zijn vooralsnog niet opnieuw ingevoerd.U

Uitslag

De berekening van de verkiezingsuitslag verloopt in 2 fasen. Op basis van de uitslag verdeelt het centraal stembureau de zetels over de verschillende politieke partijen. Daarna benoemt het stembureau de Statenleden. Heeft een kandidaat voldoende voorkeursstemmen? Dan kan een kandidaat die laag op de lijst van een partij staat toch in Provinciale Staten komen. Provinciale Staten controleren daarna of de benoemde kandidaten aan de eisen van het lidmaatschap van de Staten voldoen.

V

Verkiezingen 2023

Om te mogen stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen moet een kiezer de Nederlandse nationaliteit hebben, minimaal 18 jaar zijn en niet uitgesloten zijn van het kiesrecht. Verder moet de kiezer wonen in de provincie waarvoor de verkiezing plaatsvindt. Op 15 maart 2023 neemt de kiezer de stempas mee naar een stembureau in diens gemeente, samen met een identiteitsbewijs. Het ID mag maximaal 5 jaar zijn verlopen. In een andere gemeente stemmen dan de eigen gemeente? Dan is het nodig een kiezerspas aan te vragen. Daarmee is het mogelijk binnen de hele provincie te stemmen. Zelf niet in de gelegenheid om te stemmen? Dan kan je dit bij volmacht door iemand anders laten doen.

Y

Young voters

De provincie doet er van alles aan ook jonge stemmers naar de stembus te krijgen. Wie op jonge leeftijd gaat stemmen, blijft dat namelijk vaak jaren later ook nog doen. Zo kunnen scholieren uit groep 7 en 8 op 13 maart vragen stellen aan de commissaris van de Koning tijdens de Kinderpersconferentie. De Kiesmannen geven op verschillen mbo- en hbo-scholen door de provincie een ludieke show waarin ze jongeren informeren over het werk van de provincie en de verkiezingsthema’s. En de provincie maakt samen met AT5 en NH media het programma What’s Next mogelijk. Dit tv- en social mediaprogramma voor en door jongeren gaat over verkiezingsthema’s die relevant zijn voor jongeren en hoe de provincie daarin een rol kan spelen.

B

Begroting

Provinciale Staten maken jaarlijks de provinciebegroting. Daarin staat wat ze het komende jaar gaan doen en hoeveel geld ze denken uit te geven. Het meeste geld gaat naar verkeer en vervoer, zoals wegen, fietspaden, onderhoud aan kanalen en bruggen en het openbaar vervoer. Ook natuurbehoud en -ontwikkeling, economie, klimaat en milieu zijn belangrijke thema’s waar geld heengaat.

D

Drempel

Nederland kent formeel geen kiesdrempel. Partijen hoeven dus niet een minimaal percentage van de stemmen te halen om een zetel te bemachtigen. De kiesdrempel is gelijk aan de kiesdeler: het totaal aantal geldige stemmen dat is uitgebracht op alle kandidaten, gedeeld door het aantal te verdelen zetels. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2007 werden in de provincie Noord-Holland bijvoorbeeld 864.677 geldige stemmen uitgebracht. Er zijn 55 zetels te verdelen. De kiesdeler is dan dus 864.677: 55 zetels = 15721,4.

E

Eerste Kamer

Na de verkiezingen van 15 maart kiezen de Provinciale Staten van alle 12 provincies samen met de kiescolleges in Bonaire, Sint Eustatius en Saba en het kiescollege voor niet-ingezeten de 75 leden van de Eerste Kamer. Niet elk Statenlid heeft daarbij een even zware stem. De zogenoemde stemwaarde hangt af van het aantal inwoners van de provincie waarin zij Statenlid zijn. De Eerste Kamerverkiezingen zijn op dinsdag 30 mei 2023.

G

Gedeputeerde Staten

Gedeputeerde Staten vormen samen met de commissaris van de Koning het dagelijks bestuur van de provincie. Je kunt het zien als de ‘provinciale regering’. Ieder lid (een gedeputeerde) heeft een eigen takenpakket, bijvoorbeeld economie, natuur of verkeer en vervoer. Provinciale Staten kiezen minimaal 3 en maximaal 7 gedeputeerden voor een periode van 4 jaar. Noord-Holland telt er 6 voor de zittingsperiode 2019 - 2023. Gedeputeerde Staten doen voorstellen voor het beleid van de provincie en voeren beslissingen uit. Daarover leggen zij verantwoording af aan PS.

I

In gesprek

Statenleden gaan graag in gesprek met Noord-Hollanders en nemen regelmatig een kijkje in de provincie. Als inwoner kun je ook zelf in contact komen met de provinciepolitiek. Je kunt via de telefoon of e-mail contact opnemen met Statenleden, inspreken tijdens een commissievergadering, een zienswijze indienen, meedoen met burgerparticipatie, een burgerinitiatief opzetten of een referendum organiseren. En heb je vragen over de verkiezingen? De provincie maakt in februari en maart een tour door de 8 regio’s van Noord-Holland. Ga onder het genot van een kopje koffie in gesprek met Statenleden en doe mee met de provinciequiz.

K

Kandidatenlijsten

Politieke partijen die willen meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen moeten vooraf hun kandidatenlijst(en) inleveren bij het centraal stembureau van de provincie(s) waarin zij mee willen doen. Op deze lijst(en) staan de namen van de personen die zich kandidaat stellen. Het centraal stembureau onderzoekt of de lijst(en), kandidaten en partijnaam geldig zijn. Daarna nummert het bureau alle kandidatenlijsten. De partijen die al eerder aan de verkiezingen meededen komen als eerste op de lijst. De partij met het hoogste aantal stemmen krijgt nummer 1 enzovoorts.

M

Mijn Stem

Twijfel je nog op wie je gaat stemmen? Maak dan gebruik van een stemhulp, zoals MijnStem. Geef jouw mening over 24 stellingen en kom erachter welke politieke partij het meest aansluit bij jouw eigen overtuiging. Lees daarna eventueel de verkiezingsprogramma’s van de partijen die het hoogst scoorden bij de stemhulp, om zo nog beter te weten waar de partijen voor staan.

O

Organisatie verkiezingen

De colleges van burgemeester en wethouders zijn verantwoordelijk voor de organisatie van de Provinciale Statenverkiezingen. Zij wijzen de stembureaus aan, regelen de stemlocaties en benoemen de stembureauleden. Ook de centrale stembureaus van de provincies hebben een belangrijke rol, bijvoorbeeld bij het registreren van namen van politieke partijen, het controleren van de kandidatenlijsten en het vaststellen van de verkiezingsuitslag.

Q

Quorum

Het quorum is het minimale aantal Statenleden dat aanwezig moet zijn om een Statenvergadering te openen en de stemprocedure door te laten gaan. Dit houdt in dat de helft van de Statenleden plus 1 aanwezig moet zijn op een vergadering. Om te bepalen of het quorum is gehaald, tekenen Statenleden bij binnenkomst de presentielijst. Als tijdens de stemming blijkt dat er Statenleden zijn vertrokken waardoor het quorum niet wordt gehaald, dan schorst de voorzitter de vergadering totdat de Statenleden zijn teruggekeerd. Gebeurt dit niet, dan sluit de vergadering en wordt die verplaatst naar een later tijdstip.

S

Statenleden

Statenleden krijgen geen salaris, maar een vergoeding. Zij doen het werk dan ook meestal naast hun baan. Statenleden zijn verplicht te wonen in de provincie waarvoor ze Statenlid zijn. Ze hebben ook een aantal politieke middelen, zoals het recht om onderzoek te doen naar het beleid van Gedeputeerde Staten (enquêterecht), om een voorstel in te dienen (initiatiefrecht), om een voorstel te wijzigen (amendementrecht), om Gedeputeerde Staten te vragen om opheldering (interpellatierecht) of om schriftelijke en mondelinge vragen te stellen (vragenrecht).

T

Tellen van stemmen

Per verkiezing zijn ruim 9.000 stembureaus actief. Sinds 1 januari 2023 krijgen gemeenten de keuze op 2 manieren de stemmen te tellen, die allebei openbaar zijn. De eerste manier is dat stembureaus na het sluiten van de stembussen een complete telling uitvoeren. Het gemeentelijk stembureau (GSB) controleert de volgende dag de processen-verbaal (officieel verslag) van alle stembureaus en telt de stemmen opnieuw als er fouten zijn gemaakt. De tweede manier is dat de stembureaus alleen tellen hoeveel stemmen er op elke partij zijn uitgebracht. Het GSB telt de volgende dag met een nieuwe ploeg tellers de stemmen op de kandidaten. Dankzij deze nieuwe methodes is er meer ruimte voor het rechttrekken van eventuele (tel)fouten en het tellen is beter controleerbaar.

W

Waarover gaat de provincie?

Provinciale Staten beslissen over de ruimtelijke en economische indeling van de provincie. Bijvoorbeeld over waar huizen, natuur, fietspaden, recreatiegebieden of windmolens komen. De provincie heeft een rol bij actuele thema’s, zoals woningbouw, stikstof en de energietransitie. Benieuwd wat de provincie allemaal nog meer doet? Bekijk dan de explainervideo of bekijk de website van de provincie.

X

X-aantal verkiezingen

Vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn er na 1939 een korte tijd geen Provinciale Statenverkiezingen meer gehouden. In de periode 1946 – 2019 zijn er 19 keer Provinciale Statenverkiezingen geweest.

Z

Zetels

Het aantal zetels (en dus leden) van Provinciale Staten is afhankelijk van het aantal inwoners van een provincie. Zo heeft Zeeland met de minste inwoners 39 zetels. Noord-Holland heeft boven de 2 miljoen inwoners, wat betekent dat onze Provinciale Staten het maximale aantal van 55 zetels hebben.

Foto Pixabay