Stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden: concept-natuurdoelanalyses

De provincie Noord-Holland heeft 12 concept-natuurdoelanalyses opgesteld over de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Conclusie: er zijn aanvullende maatregelen nodig om de natuurdoelen te halen. “Deze analyses moeten een stimulans zijn om keihard aan de slag te gaan. Dan kunnen we het oplossen.”

Provincies en de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Defensie stellen de concept-natuurdoelanalyses op voor de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden waar zij verantwoordelijk voor zijn. Hoe gaat het met de beschermde natuur in een gebied? Wat zijn de verwachte effecten van geplande maatregelen? En welke aanvullende maatregelen zijn nodig om de natuur weer gezond te maken? Deze informatie wordt weer gebruikt bij het opstellen van de gebiedsprogramma’s. Elk gebied is namelijk anders en vraagt om een specifieke aanpak.

De concept-natuurdoelanalyses moesten uiterlijk 1 april 2023 gereed zijn. Vervolgens worden de concept-analyses van alle provincies getoetst door de Ecologische Autoriteit.

Geen verrassing

In de concept-natuurdoelanalyses van Noord-Holland staan conclusies over in totaal 159 stikstofgevoelige landschappen, planten en dieren. Hieruit blijkt dat in 106 gevallen de natuurdoelen niet worden gehaald met de huidige maatregelen. Bij slechts 3 gevallen is dit wel het geval. In de overige gevallen zijn aanvullende maatregelen nodig. Zorgwekkende cijfers, zo vindt ook ecoloog Martin Witteveldt van de provincie Noord-Holland. “Laat ik er niet omheen draaien: de Noord-Hollandse natuur is er slecht aan toe. Zo neemt de biodiversiteit in snel tempo af. Veel bijzondere dier- en plantsoorten verdwijnen, terwijl het aantal algemene soorten juist toeneemt. We moeten in het gebiedsprogramma – het Provinciaal Programma Landelijk Gebied – veel extra maatregelen uitwerken om het tij nog te keren.”

De uitkomsten van de concept-natuurdoelanalyses zijn voor de ecoloog geen verrassing. Eerdere onderzoeken en evaluaties van Natura 2000-beheerplannen lieten al zien dat de staat van de natuur niet gunstig is en dat veel natuurdoelen op korte termijn niet worden gehaald. Witteveldt: “Veel van de genoemde problemen zijn al 40 jaar bekend. Als ik daar nu van schrik, dan word ik bij wijze van spreken direct ontslagen.”

Stikstof

In de concept-natuurdoelanalyses worden verschillende drukfactoren genoemd. Van te weinig begrazing en verstoring door recreatie tot de overmatige vraat van damherten en ganzen. Maar ook te lage waterpeilen, slechte waterkwaliteit en een toename van invasieve exoten doen de natuur geen goed. De grootste ‘boosdoener’ blijft echter de hoge stikstofuitstoot. Witteveldt: “Die maakt de natuur enorm kwetsbaar. We willen de stikstofneerslag in 2030 op een normaal en gezond niveau brengen, maar dan ben je er nog niet. De afgelopen 40 jaar heeft stikstof zich opgehoopt in de natuur. Dat moet allemaal worden opgeruimd. Dit kan onder meer door plaggen, maar dat heeft ook een keerzijde. Dan haal je naast stikstof ook belangrijke schimmels, bacteriën en mineralen in de bodem weg. Dat kun je niet eeuwig doen. Bovendien is het succes van korte duur, omdat er nog steeds veel stikstof uit de lucht neervalt. Dan ben je na een paar jaar weer terug bij af.”

De ecoloog noemt Texel 1 van de lichtpuntjes in de concept-natuurdoelanalyses. De verwachting is dat de stikstofbelasting op het Waddeneiland in 2030 op een aanvaardbaar niveau ligt. Witteveldt: “Het kán dus wel. Dat wil overigens niet zeggen dat we er op Texel al zijn. Zo is daar nog altijd sprake van verdroging en is er meer dynamiek in de duinen nodig. Stuivend en kalkrijk zand zorgt voor een gezond en open duinlandschap. En dat is weer gunstig voor bijvoorbeeld de duinparelmoervlinder en vogelsoorten als de tapuit.”

Doorpakken

Komt het ooit nog goed met de Noord-Hollandse natuur? Witteveldt is kritisch, maar hoopvol. “Als we de natuurdoelen niet halen, dan is dat het gevolg van menselijk falen. Wij hebben onze natuurgebieden ongezond en kwetsbaar gemaakt. Vergelijk het maar met een mens: als jij heel ongezond leeft, dan word je ook sneller ziek. Dan val je bij elk griepvirus als eerste om.”

“Ik spreek soms mensen die vinden dat het allemaal geen zin meer heeft. Ik zeg niet dat er niks meer aan te doen valt, maar we moeten nu echt heel hard aan de bak. We kunnen dit probleem niet nog eens jaren voor ons uit schuiven en maar hopen dat het ooit goed komt. We moeten niet moedeloos worden. Deze analyses moeten juist een stimulans zijn om keihard aan de slag te gaan. Dan kunnen we het oplossen.”

Vergunningverlening

Gedeputeerde Esther Rommel (Natuur en Stikstof): “De situatie rond vergunningverlening in Noord-Holland is na het inleveren van deze concept-natuurdoelanalyses niet anders dan gisteren. De concept-analyses hebben geen directe gevolgen voor onze vergunningverlening. Voor het verlenen van een vergunning is altijd een passende beoordeling (een natuuronderzoek) nodig, als grote effecten van het plan of project op Natura 2000-gebieden niet kunnen worden uitgesloten. De concept-natuurdoelanalyses bevatten belangrijke informatie over de toestand van de natuur die betrokken wordt bij vergunningverlening. Maar de concept-natuurdoelanalyses zijn geen passende beoordelingen. Daardoor kun je ze niet gebruiken om wel of geen vergunning af te geven. Voor vergunningverlening is dus altijd een (aanvullende) beoordeling door het bevoegd gezag nodig.”

Meer informatie staat in de brief aan Provinciale Staten (pdf, 2 MB). Alle concept-natuurdoelanalyses zijn te downloaden op de pagina Provinciaal Programma Landelijk Gebied.

Foto Pixabay