Vier verhalen over opening nieuwe Zeesluis IJmuiden

Nog een dag en dan opent Koning Willem Alexander de grootste zeesluis ter wereld haar deuren: Zeesluis IJmuiden. Dankzij de enorme waterkering van 500 meter lang, 70 meter breed en 18 meter diep kunnen schepen vlot, veilig én getijdeonafhankelijk het sluizencomplex IJmuiden passeren.

4 betrokkenen vertellen wat de sluis voor hen betekent.

“De nieuwe Zeesluis IJmuiden maakt ons als haven aantrekkelijker”

Enorme schepen, hoge stapels gekleurde containers en hijskranen die tot grote hoogte reiken. Als iets een tastbare economie is, dan is het wel de haven. De Amsterdamse haven speelt een belangrijke rol in de economie van de regio, maar ook van Nederland, Europa en zelfs de wereld. “We hebben niet alleen een rol als doorvoerhaven naar het achterland”, aldus Roon van Maanen. “Meer dan 50 procent van de goederen en stromen wordt lokaal of regionaal verwerkt. Denk aan cacao voor de Zaanse industrie, kerosine voor Schiphol of graniet voor de betonindustrie.”

Roon van Maanen, hoofd Energy & Circular Industry bij Port of Amsterdam.

Spiksplinternieuw

De oude toegangspoort tot de Amsterdamse havens – de Noordersluis uit 1929 – was aan vervanging toe. Na bijna 100 jaar trouwe dienst begon ze kuren te vertonen. Roon: “Zeesluis IJmuiden is spiksplinternieuw en daarom betrouwbaarder. De sluis is ook langer, breder en dieper. Die 18 meter diepte heeft als voordeel dat de sluis getijdeonafhankelijk is. Zelfs met laag water is het mogelijk om schepen te schutten. Dankzij de lengte en breedte kunnen we langere en bredere schepen ontvangen, maar ook meer schepen tegelijkertijd. Daardoor zijn de havens in het Noordzeekanaalgebied beter toegankelijk en bereikbaar, en dus een aantrekkelijke vestigingslocatie voor bestaande en nieuwe bedrijven”, aldus Roon.

De hoop is natuurlijk dat de werkgelegenheid en economie hierdoor groeien. “Hoe meer overslag en lokale verwerking van goederen, hoe meer werkgelegenheid”, legt Roon uit. Maar hij blijft ook realistisch: “Het behoud van de bestaande overslag en werkgelegenheid is ook al een behoorlijke prestatie. Zo heeft Port of Amsterdam de ambitie uitgesproken om in 2030 een kolenvrije haven te zijn. Samen met onze klanten zoeken wij dan ook naar andersoortige lading stromen. Dat is een enorme uitdaging. De samenleving is de afgelopen jaren bovendien veranderd door ontwikkelingen als Covid en de stikstofproblematiek. De maatschappelijke discussie is ontstaan of we ons als land niet meer op toegevoegde waarde moeten richten dan puur op economische groei.”

Prachtig kunstwerk

Duurzaamheid en circulariteit zijn een voorbeeld van zo’n koers. Port of Amsterdam wil samen met haar klanten optrekken om in circulaire reststromen te investeren. Roon: “Een bedrijf dat afvalvetten en -oliën omzet naar biodiesel heeft bijvoorbeeld onlangs besloten de capaciteit te verdubbelen. Wij investeren op onze beurt in een nieuwe kade en steiger.” Dat de nieuwe zeesluis dit soort ontwikkelingen mede mogelijk maakt, mag volgens Roon best nog eens worden benadrukt. “Het is gewoon een prachtig kunstwerk. De grootste sluis ter wereld! Daar mogen we als regio en land trots op zijn.”

"Al met al is de bouw van Zeesluis IJmuiden voor ons zeer goed verlopen”

Winnie Tiets (71) woont samen met haar man Jack (74) sinds 1998 op het Sluiseiland. Een bijzondere plek waar meer dan een eeuw geleden enkele dienstwoningen zijn gebouwd. Ook de woning van Winnie en Jack is van oudsher een dienstwoning. Aan de muur hangen tal van schilderijen met schepen op zee. Niet gek, want Jack heeft vroeger zelf gevaren. Ook staat het huis vol met prachtige klokken. Jack is namelijk klokkenmaker. Winnie is actief betrokken bij vrijwilligerswerk voor Ontspanning en Hulpverlening voor Invaliden en Gehandicapten.

Winnie Tiets

Winnie geeft aan dat ze geen klachten heeft over de bouw. “Als er een damwand werd ingebracht die de grondlaag onder ons huis raakte, voelden we het wel even schudden. Maar over het algemeen hebben we nauwelijks last gehad. Er waren gelukkig ook bewonersbijeenkomsten, waardoor we goed betrokken werden bij het hele bouwproces. Al met al is het zeer goed verlopen.”

No-nonsense naam

Winnie en haar man zijn uiteindelijk tevreden met de naam Zeesluis IJmuiden, ook al was er wel enig gedoe rondom de naamgeving ontstaan. Hiervoor werd namelijk een prijsvraag uitgeschreven waar enkele ludieke namen uit tevoorschijn kwamen. Een erg creatieve inzending was de Irmasluis, naar de bekende gebarentolk. Na ontvangst van alle inzendingen voor de prijsvraag, stelde een jury van omwonenden, waaronder Jack, hiervan een lijst met 5 namen op. Daaruit koos de gemeente vervolgens voor Zeesluis IJmuiden.

Winnie: “Zelf vonden mijn man en ik Zeesluis Breesaap wel mooi. Zo heette het gebied namelijk lang geleden. Als gevolg van de aanleg van het Noordzeekanaal en de komst van de Hoogovens is Breesaap van de kaart verdwenen. De historische roman ‘de woede van Abraham’ van Connie Braam speelt zich in Breesaap af. Maar we vinden Zeesluis IJmuiden prima. Het past goed bij de no-nonsense mentaliteit van IJmuiden en daarbij is dit internationaal gezien ook de meest toepasselijke naam.”

Historisch moment

Winnie vindt het erg mooi dat ze getuige mag zijn van zo’n historisch moment. “Mijn ouders en de ouders van mijn man komen allemaal uit deze omgeving. Zij hebben de bouw van de Noordersluis nog meegemaakt. Die sluis werd geopend in 1929. Heel leuk dat wij op onze beurt nu de opening van de grootste zeesluis ter wereld mogen meemaken. We hebben trouwens nog bij de start van de bouw op 7 september 2019, een 3d-miniatuur van de zeesluis gekregen. Ook leuk om te melden is de tentoonstelling over de sluis die in SHIP te zien is (nu tijdelijk gesloten vanwege coronamaatregelen). Met behulp van beeldmateriaal wordt het verhaal over de sluis op een interactieve manier verteld.”

“De opening van deze sluis gaat de geschiedenisboeken in”

Hugo Jut werkt inmiddels al 13 jaar als bedienaar van de sluizen in IJmuiden. Hij is 60 jaar, maar praat nog altijd met jeugdig enthousiasme over zijn vak. “Elke dag ga ik met veel plezier naar mijn werk. Telkens heb ik een ander uitzicht en ieder seizoen is mooi. Of het nou sneeuwt of het zonnetje schijnt. Ik vind het prachtig.”

sluisbedienaar Hugo Jut.

Teamwork

Hugo maakt onderdeel uit van een team van 24 mensen dat ervoor zorgt dat de bediening van de Kleine en Zuidersluis, en nu de Zeesluis IJmuiden op rolletjes loopt. Een wacht wordt gedaan door een team van 3 sluisbedienaars en een zogeheten mobiele man of vrouw.

“De mobiele man of vrouw zit in tegenstelling tot de sluisbedienaars niet aan de knoppen. Hij of zij geeft de schepen aanwijzingen waar ze precies moeten liggen, loopt mee met het schip, en als deze invaart, geeft hij of zij aan hoe ver het schip nog door moet. Als je 2 schepen hebt, moet je het zo afstemmen dat ze er allebei door kunnen.”

Hypermoderne techniek

De bediening van de nieuwe sluis is ongeveer hetzelfde als van de andere sluizen, maar de techniek is helemaal nieuw. “Het is een compleet nieuwe installatie. Het modernste van het modernste.” Aan de nieuwe camerabeelden moest Hugo als bediener even wennen, maar inmiddels heeft hij die al aardig in de vingers: “Bij de andere sluizen weet je door ervaring precies hoe de beelden werken, en dat is nu weer iets anders. Er zijn ook veel meer camerabeelden. Dat is een kwestie van routine opbouwen. Uiteindelijk is de techniek veel beter. Het is hypermodern en prachtig om mee te werken.”

De koning als collega

Voor de opening heeft Hugo de eer om samen met koning Willem-Alexander de bediening van Zeesluis IJmuiden op zich te nemen. Er is voor gezorgd dat iedereen goed op de hoogte is van de protocollen. “Er zijn al mensen langs geweest om uit te leggen wat je wel en niet mag doen. En we krijgen nog een officiële briefing. Nu met corona is het wel oppassen en moeten we natuurlijk goed afstand houden. Dat maakt het zeker niet minder bijzonder. Ik vind het geweldig om deel uit te maken van een stukje geschiedenis. De grootste sluis ter wereld openen. Wie maakt dat nou mee?”

“Tijdens de bouw van de Zeesluis IJmuiden heb ik fantastische dingen gezien”

Al 23 jaar was Bernard Voorwinden werkzaam als veiligheidskundige voordat hij in 2015 een nieuwe klus aannam: de bouw van de zeesluis in IJmuiden. In zijn werkzame leven had hij alles wel meegemaakt, zo dacht hij. Van de bouw van enorme windturbines tot boorplatforms. Bernard: “Niets was minder waar. Tijdens de bouw van de zeesluis heb ik zo veel fantastische dingen gezien. Ik heb alleen maar meer bijgeleerd.”

Bernard Voorwinden

Robot baggerarmen

Als veiligheidskundige was het de taak van Bernard om alle aanwezigen op de bouwplaats weer gezond thuis te krijgen zonder lichamelijk letsel. “Ik dacht mee hoe we de werkzaamheden veilig konden uitvoeren, maakte de bouwplaats in orde zodat iedereen veilig kon werken en zag erop toe dat iedereen zich aan de veiligheidsafspraken hield.”

Het afzinken van een gigantische betonnen bak (caisson) maakte vooral indruk op Bernard. “Het leek wel een enorm flatgebouw, van 26 meter hoog, 81 meter lang en 55 meter breed. Dat gevaarte moest op de centimeter na op de goede plek afzakken in de ondergrond. Dat is toch knap.” Om het caisson te laten zakken, was het nodig om de grond eronder af te graven. Dat gebeurde met waterkanonnen en robot baggerarmen. “In de commandoruimte zaten mensen met joy sticks en beeldschermen. Dat had ik ook nog nooit meegemaakt. Het was ontzettend gaaf om te zien”, aldus Bernard.

Een beetje mazzel

Het was voor de veiligheidskundige af en toe wel een uitdaging op de bouwplaats, want de situatie veranderde soms per dag. “Zo stond er ’s ochtends tijdens een rondleiding nog ergens een trap, en was die in de middag opeens verdwenen. Of bijvoorbeeld met het leuningwerk. In een fabriek maak je dat en blijft het 20 jaar staan. Bij dit bouwwerk stond het er met een beetje mazzel maar 2 tot 3 weken.” Ondanks de veranderlijke omstandigheden en het zware werk, is niemand ernstig gewond geraakt tijdens de bouw. “Daar ben ik natuurlijk ontzettend blij mee. Ik durfde het wel pas op het allerlaatste moment hardop uit te spreken tegen mijn leidinggevende. Je weet nooit wat er op de valreep nog kan gebeuren.”

Op 1 oktober 2021 heeft Bernard zijn veiligheidshelm opgeborgen voor een welverdiend pensioen. Het werk gaat hij zeker missen, op één ding na: de wekker die de afgelopen jaren al om 4 uur ’s ochtends afging. “Vanuit Den Haag naar IJmuiden is het een stukje rijden en ik moest voor half 6 aanwezig zijn. Maar ik heb het goed volgehouden, want ik ging gelukkig altijd met veel plezier naar mijn werk.”

Foto's van de provincie Noord-Holland