"Vrijheid doe je samen"

De Willem Arondéuslezing, een lezing over vrijheid, bestaat 20 jaar. Drie oud-sprekers blikken terug en geven hun visie op vrijheid in 2025. Deze keer: voormalig commandant der strijdkrachten Peter van Uhm.

Hoe kijk je terug op de lezing? Zijn jouw ideeën veranderd?

“Toen ik de lezing (pdf) terug las, dacht ik: ‘die is nu nog relevanter dan in die tijd.’ Als het gaat over het belang van vrijheid en verzoening, en mensen waarderen voor wat ze doen. Mijn ideeën over vrijheid zijn eerder onderstreept door de hectiek van de wereld waarin we nu leven.”

Over vrijheid zei je: “In een samenleving wordt mijn vrijheid, mijn veiligheid, ingeperkt door uw vrijheid, uw veiligheid en vice versa.”

“Mensen willen soms ultieme vrijheid hebben en vergeten daarbij dat iedereen onderdeel is van een samenleving. Dit betekent dat anderen er last van kunnen hebben als jij alleen doet wat jij wil. Het is goed om te beseffen dat we het samen moeten maken. Dat betekent dus ook dat je sommige dingen niet moet doen.”

Je citeerde Yehuda Bauer, professor Holocaust studies: ‘Wees geen dader, wees geen slachtoffer, maar wees ook geen toeschouwer.’

“Volgens hem zijn 10 geboden niet genoeg en is er een 11e gebod nodig. Veel mensen denken dat als ze niets doen, ze dan ook niet verantwoordelijk zijn. Maar zo is het niet. Als jij niets doet, gebeurt er óók iets. Dat is ook een keuze. Het is goed om te beseffen dat je voor vrijheid iets moet doen. Niet vanuit het ‘ik’ maar vanuit het ‘wij’ gebeuren de goede dingen. We maken allemaal keuzes in ons leven. Die bepalen uiteindelijk wie je bent. Dat is voor Willem Arondéus overduidelijk. Hij maakte de keuze om in verzet te komen en zijn leven te wagen. Maar het geldt voor iedereen, ook in het klein.”

Heb je tips voor wat we kunnen doen?

“Het begint met de kleine dingen. Let op je buren, laten we de stoep weer schoonvegen. Het hoeft niet allemaal groots te zijn zoals bij Arondéus. Maar neem verantwoordelijkheid voor jouw omgeving en doe daar iets voor. Als je een noodpakket koopt en er ook een haalt voor je buurvrouw, dan doe je het hartstikke goed.

In het theatercollege dat ik met Mart de Kruif (voormalig commandant der Landstrijdkrachten) doe, vragen we het publiek: ‘wie is er voor de militaire dienstplicht?’ Dan steken een heleboel mensen de hand op. Wij leggen dan uit dat wij daar een tegenstander van zijn, maar een groot voorstander van een maatschappelijke dienstplicht, waarbij álle jongeren bijdragen.

Als we willen dat onze vrijheid gehandhaafd blijft, dan zullen we moeten zorgen voor een weerbare samenleving in alle segmenten: defensie, de beveiliging van Rotterdam en Schiphol, van onze wegen en van infrastructuur als het gaat over elektriciteit.

Vrijheid doe je samen. Uiteindelijk moeten we er samen voor zorgen dat die vrijheid gegarandeerd blijft. Dat is niet alleen bijdragen aan defensie met 2% of misschien wel 3% van het nationaal inkomen. Dat is veel breder.”

Welke lessen van de Tweede Wereldoorlog zijn nog relevant?

“Allereerst dat religie en nationalisme vaak misbruikt zijn om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Laten we nou uitkijken. Als we niet opletten, zijn we daar weer mee bezig.

Mijn vader was soldaat na de periode van ‘het gebroken geweertje’. Toen hij aan de Waal lag en hij de Duitsers aan de overkant van de rivier zag staan, kon hij ze niet raken omdat hij zo’n slecht geweer had. Een frustratie voor het leven. Kijk hoe we onze defensie veronachtzaamd hebben. We zullen een been bij moeten trekken. We leven in een periode waarin de machtsbalans in de wereld verschuift. Uit de geschiedenis kunnen we leren dat dit heel tricky periodes zijn, want dan kan het zomaar exploderen en dan zitten we in dezelfde fout. En die heet oorlog. En bij oorlog verliest iedereen. Dus we moeten onze defensie op orde brengen. Juist om te voorkomen dat dit weer gebeurt.”

Is er iemand die je vandaag de dag met bewondering volgt, iemand die zich uitspreekt en inspireert?

“En dan wordt het stil… We hebben weer leiders nodig die over hun schaduw heen kunnen springen, zoals Nelson Mandela. Die de grootsheid hebben om, ondanks wat er allemaal gebeurd is, toch de blik vooruit te richten en de beste toekomst voor het volk te kiezen en ze daarin mee te nemen. Een mooie quote van Mandela is: ‘als je vrede wil met je vijand, ga ermee samenwerken en dan wordt hij je partner.’”

Welke eigenschap van Willem Arondéus is in deze tijd belangrijk? Wat kunnen we van hem leren?

“De lessen over vrijheidsgevoel en opkomen voor waar je voor staat. Laat door je daden zien wie je bent! Als we dat wat meer zouden doen, als we allemaal een beetje van Willem Arondéus in ons zouden hebben en dat zouden tonen, dan zou de wereld er een stuk beter uitzien.”

Generaal b.d. Van Uhm: https://www.defensie.nl/actuee...

Bezoek de lezing op 7 mei 2025

Hanneke Groenteman spreekt de Willem Arondéuslezing op 7 mei 2025 uit in de Grote of St. Bavokerk in Haarlem. Een lezing rond het thema vrijheid, als eerbetoon aan verzetsstrijder Willem Arondéus.

Inloop 20.00 uur. Start 20.30 uur. Toegang is gratis. 

Aanmelden voor de lezing is verplicht en kan via dit formulier Opent een externe link .

Foto:  provincie NH, Peter van Uhm tijdens zijn lezing.