Onderzoek naar onteigening van Joods vastgoed afgerond

In opdracht van elf Noord-Hollandse gemeenten, waaronder Amstelveen, heeft de Radboud Universiteit in samenwerking met het Noord-Hollands Archief onderzoek gedaan naar de onteigening van Joods vastgoed tijdens en na de Tweede Wereldoorlog en de eventuele rol van de betreffende gemeenten hierin. Het onderzoeksrapport met de titel ‘Joodse burgers in Noord-Holland. Onteigening en Rechtsherstel’ is op 31 mei door de onderzoekers gepresenteerd in het Noord-Hollands archief.

De gemeente Amstelveen blijkt in de oorlog een pand, dat van Joden onteigend was, te hebben gekocht als ambtswoning voor de NSB-burgemeester Samuel D.J. Westendorff. Echter, burgemeester Westendorff had dit pand zelf verworven tijdens de oorlog en liet het overschrijven op naam van de gemeente. Daarmee was hij op de koopakte zowel verkoper als koper namens het college. Het verlangen van de burgemeester naar een representatieve ambtswoning was hier de drijfveer. Het kopen van onteigend Joods bezit was voor hem geen enkel bezwaar.

Rechtsherstel

Een tweede conclusie uit het onderzoek over Amstelveen is dat aantoonbaar rechtsherstel heeft plaatsgevonden. Dat gebeurde vaak in 1947 of 1948: relatief vroeg in vergelijking met andere Nederlandse gemeenten. ‘Rechtsherstel’ betekende slechts het herstel van eigendomsrechten, niet een gevoeld rechtvaardige oplossing voor de gevolgen van oorlog en bezetting.

De onderzoekers stellen verder vast dat Amstelveen de lijsten met gevorderde en ontruimde panden goed bijhield, net als de kosten die men daarbij maakte. Niet onderzocht is of de gedeporteerde Joden die kosten uiteindelijk zelf hebben moeten dragen.

“Wij vinden het belangrijk om te weten hoe er in en door de gemeente Amstelveen is omgegaan met Joods vastgoed tijdens en na de oorlog, zegt wethouder Herbert Raat (monumenten en erfgoed). “Daarom hebben we als gemeente mede het onderzoek laten uitvoeren.”

Verkaufsbücher

In de gemeente Amstelveen (toen nog ‘Nieuwer-Amstel’ genaamd) stonden 22 panden in de Verkaufsbücher, die de bezetter doorverkocht. Hetzelfde geldt voor drie transacties met percelen weiland/bouwland. Verkaufsbücher zijn de vastgoedboeken van de Duitse bezetter. In die boeken registreerde het naziregime het doorverkochte Joodse vastgoed.

De onderzoekers geven op 21 juni aan direct betrokken personen en organisaties een presentatie over het onderzoek.”

Het volledige onderzoek is online in te zien op de webpagina van het Noord-Hollands Archief.